Kaç Tane Havaalanı Var? Farklı Yaklaşımlar, Farklı Cevaplar
Farklı açılardan düşünmeyi seven biri olarak, “Kaç tane havaalanı var?” sorusunun tek bir sayıyla kapanmadığını söyleyerek başlayayım. Bu soru, hangi tanımı benimsediğimize, hangi veriyi referans aldığımıza ve hangi etkileri önemsedığimize göre değişen bir tartışma. Gelin, veri odaklı ve toplumsal etki odaklı bakışları yan yana getirerek birlikte düşünelim; siz de kendi yaklaşımınızı aşağıda paylaşın.
Önce Tanım: “Havaalanı” Dediğimizde Neyi Sayıyoruz?
“Havaalanı sayısı” kulağa net gelse de, tanımın sınırlarını çizmeden sağlıklı bir sayı üretmek zordur. Sivil mi, askeri mi? Yalnızca yolcuya açık büyük havalimanları mı, yoksa küçük aerodromlar, çim pistler, deniz uçak üsleri ve helikopter pistleri de dahil mi? Kullanımda olanlarla kapalı ya da mevsimsel olarak açılanları nasıl ayıracağız? Kodlama sistemleri (ICAO, IATA) ve ulusal sivil havacılık kayıtları her zaman birbirine birebir denk düşmez; kayıtlı ama fiilen atıl olan tesisler de vardır. Kısacası, “ne”yi saydığınız, “kaç”ı belirler.
Kapsam ve Statü: Aktif, Pasif, Mevsimsel
Bir başka düğüm noktası da statüdür: “Aktif” demek günlük tarifeli uçuş şart mıdır, yoksa genel havacılık (GA) ve ambulans uçuşları da yeterli midir? Mevsimsel buz pistleri, afet dönemlerinde kurulan geçici pistler veya özel mülkiyetteki iniş- kalkış alanları listeye girer mi? Bu soruların her biri toplam sayıyı ciddi biçimde değiştirir.
Veri Odaklı Yaklaşım (Toplumsal Olarak Sıklıkla Erkeklere Atfedilen)
Toplumsal olarak daha sık veri ve nesnelliğe yaslanan bir çerçeve, “Kaç tane havaalanı var?” sorusunu metodoloji ve ölçülebilirlik üzerinden ele alır. Bu yaklaşımda amaç, tanımı netleştirip çift sayımları önlemek ve güncelliği güvence altına almaktır. “Önce kapsamı belirleyelim, sonra çeşitli veri setlerini birleştirip temizleyelim” mantığıyla ilerler: ulusal sivil havacılık otoriteleri, uluslararası kod listeleri, NOTAM ve AIP’ler, açık veri tabanları ve hatta uydu görüntüleri bir araya getirilir. Böylece şeffaf ve tekrarlanabilir bir yöntemle “o an için” en güvenilir sayı üretilebilir.
Metodoloji: Adım Adım Sayma Rehberi
1) Tanımı yazın: Dahil/haricî kriterleri (sivil/askerî, heliport/deniz uçağı üssü, mevsimsel/kalıcı) açıkça belirtin.
2) Kaynakları toplayın: Ulusal ve uluslararası listeler, resmi yayınlar, havacılık bilgi dökümleri, açık veri setleri.
3) Çakışmaları giderin: Aynı tesisin farklı ad ve kodlarla yer almasını eşleştirme (kod + koordinat) ile temizleyin.
4) Güncellik kontrolü: Faaliyet durumunu NOTAM/AIP veya saha doğrulamasıyla teyit edin.
5) Sürümleyin ve tarihlendirin: “Sayı X, tarih: GG.AA.YYYY, kapsam: …” şeklinde sürüm ve bağlam kaydı tutun.
Bu yol, karşılaştırılabilirliği artırır ve “hangi varsayımlarla bu sonuca vardık?” sorusuna net yanıt verir.
Duygusal ve Toplumsal Etki Odaklı Yaklaşım (Toplumsal Olarak Sıklıkla Kadınlara Atfedilen)
Toplumda daha sık empati ve sosyal etkiyi önceleyen çerçeve ise soruyu yalnızca sayıya indirgemez; “Bu havaalanlarının varlığı kimin yaşamını nasıl değiştiriyor?” diye sorar. Ulaşılabilirlik (uzak bölgelerde sağlık ve eğitim bağlantısı), ekonomik kapsayıcılık (yerel istihdam, turizm), çevresel etkiler (gürültü, karbon ayak izi), kentsel adalet (konut alanlarına etkisi) ve afet dayanıklılığı gibi başlıklar bu yaklaşımın merkezindedir. Böyle bakınca, “kaç tane” sorusu “kimler için yeterli, kimler için yıkıcı?” tartışmasına dönüşür.
Hikâyeler ve Adalet Merceği
Örneğin bir dağ köyüne en yakın hava şeridi, tek bir rakamdan ibaret değildir; bir hastanın zamanında nakli, bir öğrencinin kente erişimi, bir girişimcinin ürünü pazara ulaştırması demektir. Tersinden bakınca, kent merkezinde büyüyen bir pist, binlerce hanenin gürültü ve hava kirliliği yükünü artırabilir. Yani “sayı”nın yanında “etki”nin de dengeli dağılıp dağılmadığını izlemek gerekir.
Küresel–Yerel Farklılıklar: Aynı Soruya Farklı Yanıtlar
Gelişmiş ağlara sahip ülkelerde kayıtlı tesisler nispeten düzenli ve güncel görünürken, geniş coğrafyalı ve uzak yerleşimli ülkelerde mevsimsel veya topluluk temelli pistlerin izini sürmek zordur. Bazı ülkeler helikopter pistlerini ayrı bir kategoride tutar, bazıları aynı listede sayar. Sınır ötesi insani yardımlar, madencilik, ormancılık ve turizm gibi sektörler, “havaalanı”nın tanımını yerel ihtiyaçlara göre esnetebilir. Dolayısıyla küresel bir toplam ile yerel bir toplam, kıyaslanabilir olmak için aynı metodolojiye ihtiyaç duyar.
İki Yaklaşım Nasıl Buluşur?
En sağlıklı cevap, bu iki bakışın kesişiminde doğar. Veri odaklı yaklaşım, şeffaf metodolojiyle güncel ve karşılaştırılabilir bir envanter sunar; toplumsal etki odaklı yaklaşım ise bu envanterin kimin yararına/kimi zorlayarak büyüdüğünü görünür kılar. Politika yapıcılar için ideal yol, “sayılabilir olanı” ölçerken “önemli olanı” da tartmaktır: yeni bir tesisin eklenmesi ya da var olanın kapatılması hem sayıyı hem hayatları değiştirir.
Sonuç: Sayı mı, Etki mi? İkisi de.
“Kaç tane havaalanı var?” sorusuna verilecek en dürüst yanıt, “Tanıma ve yönteme bağlı olarak değişir”dir. Bu yanıt kaçamak değil; aksine hesap verebilirliğin ve toplumsal duyarlılığın işaretidir. Net tanım + temiz veri + etki analizi, hem havacılık ağını daha etkin planlamayı hem de toplumsal adaleti gözetmeyi mümkün kılar.
Şimdi söz sizde: Havaalanı sayılırken sizce hangi kriterler mutlaka yazılı olmalı? Helikopter pistleri ve mevsimsel şeritler toplamda yer almalı mı? Mahallenize yakın bir havaalanı olsa hayatınız nasıl etkilenir; uzak bir bölgede yeni bir pist açılması size ne ifade eder? Kendi deneyimlerinizi ve bakış açınızı paylaşın; birlikte daha kapsayıcı bir cevap üretelim.